Luleå en Gammelstad Nederluleå....

Na al het natuurgeweld en de immense uitgestrektheid van Zweeds Lapland voelt het binnenrijden in Älvsbyn als terugkomen in de geciviliseerde wereld. We staan in Älvsbyn op de camping aan de Piteälven. Dat is een grote rivier die zijn oorsprong heeft in het Zweeds-Noorse grensgebied (Sulitelma),400 km lengte heeft en uitkomt in de Botnische baai.

Älvsbyn zelf is een klein leuk stadje gelegen in Norrbottenslän, grenzend aan Lapland.

Gerrit en ik hadden gedacht om de Storforsen aan Henk en Chang te laten zien. We zijn daar tweemaal geweest en waren erg onder de indruk van de enorme waterverplaatsing die er plaatsvindt.

We hebben een andere keuze gemaakt. We zijn naar Luleå gegaan. Luleå wordt door zijn bewoners Lule genoemd en is met 45.000 inwoners de grootste stad in Norrbotten. Wat opvalt is dat Luleå een moderne stad is, een centrum zonder een historische stadskern. Oorzaak hiervan is de brand die in 1887 het oude houten stadscentrum heeft verwoest. Na deze brand stonden alleen de schoorstenen van de huizen nog overeind, de rest was verdwenen, een stadscentrum met alleen schoorstenen, een luguber gezicht. In deze brand was ook de houten Gustafs kyrka uit 1700 verwoest. Deze kerk is vervangen door een stenen kerk, de domkerk van Luleå, ingewijd in 1893 en domkerk geworden in 1904. Het is een kerk in de Neo Gotische stijl met een spitse toren. 

Aanvankelijk had de kerk een rijk geornamenteerde inrichting. De renovatie die in 1930 heeft plaatsgevonden heeft de kerk lichter gemaakt en soberder, naar de toentertijd heersende stijl, de laatste renovatie heeft de kerk een zachtere uitstraling gegeven door gebruik te maken van mildere tinten met steenrode accenten. Ik vond de kerk erg mooi van binnen.

prachtige kroonluchter..

 Een groot orgel dat 25 ton weegt en 4585 pijpen heeft. Het orgel kan computergestuurd in bepaalde registers worden geplaatst en worden gestemd.
Verder hebben we in Luleå nog een stadswandeling gemaakt en zijn we naar de haven gelopen om daar even rond te kijken en de sfeer te proeven.

Voor het geval je iets te vertellen hebt...

Elite stadshotellet

Wat ik niet wist over Luleå is dat ook deze stad zijn oorsprong elders heeft. Het aanvankelijke Luleå lag 10 km verderop en ietsje meer landinwaarts. Daar werd in 1621 Luleå gesticht en al in 1649 heeft men die stad verplaatst naar zijn huidige locatie aan zee. De plek van de oude stad, Gammelstad genoemd, is er nog en er staan ook nog huizen die uit die periode stammen. Het bijzondere is dat hier nooit een brand heeft gewoed. Die plek met oude huizen staat sinds 7 december 1996 op de lijst van wereld erfgoed. Dat heeft natuurlijk een reden. Het is namelijk een voorbeeld van een traditionele kerkstad in noord Scandinavie. Nederluleå, zoals de gammelstad heet, is de grootste en best bewaarde kerkstad met wel 408 huizen en met totaal 553 overnachtigskamers. De huizen zijn eigenlijk de eerste weekendverblijven zou je kunnen zeggen van boeren en andere mensen die wijd verspreid op noord Zweedse platteland woonden. Zij hadden deze verblijven in Nederluleå om hier te verblijven voor als ze naar de kerk gingen of wanneer er een kerkelijke hoogtijdag was. In de stad konden ze elkaar ontmoeten, iets wat op het platteland niet mogelijk was. Het kunnen verblijven in de stad had dus een sociaal verbindende functie. Ook was het zo dat er voor jongeren verblijf mogelijkheid was in de periode van hun kerkelijke vorming. Uit de ontmoetingen die de jongeren met elkaar hadden ontstonden vaak huwelijken. Het was dus eigenlijk ook een soort van huwelijksmarkt. De huizen die er staan zijn nog steeds voornamelijk privé bezit en worden ook nog steeds wel als overnachtingsplek gebruikt. Ook in deze stad zie je rangen en standen, er zijn wijken met zeer kleine huisjes, er zijn ook wijken waar de huizen wat groter zijn. Door de tijden heen laat men graag zien wat men heeft. Hier onder enkele sfeerfoto's genomen in Gammelstad Nederluleå.

De wat mooiere huisjes met de middeleeuwse kerk op de achtergrond

De kleinere huisjes

 Een van de huisjes was opengesteld voor publiek en er waren mensen aanwezig om iets te vertellen over de geschiedenis van dit kerkdorp en voor het beantwoorden van vragen. Dit huisje was iets groter dan de meeste van de huisjes.

In het kerkdorp vind je ook een Romaanse kerk uit de 15e eeuw, het is Norrlands grootste middeleeuwse kerk. De kerk is opgetrokken uit grote grijze en rode granietblokken en heeft in onrustige tijden ook gediend als vesting. 

 De kerk heeft een sober uiterlijk maar wanneer je door de prachtige houten deur naar binnengaat ben je verrast door het rijke interieur van de kerk.

Het altaarstuk is een van de mooisten in heel Zweden, Het is gemaakt in Antwerpen rond 1520 en het kostte toen 900 zilverstukken.

Preekstoel in Barokstijl, 1712

detail

Herdenkingsbord 1700

Een bezoek aan Gammelstad Nederluleå is zeker de moeite waard. Het geeft je een beter begrip hoe mensen in deze omgeving met zware condities, vorm en kwaliteit hebben gegeven aan hun leven.


 Na ons bezoek aan Gammelstad Nederluleå zijn we nog naar de stad Boden gereden. Dat is nog een vrij nieuwe stad, 100 jaar oud en gesticht vanwege de mijnbouw. We vinden Boden, na alles wat we eerder hadden gezien, niet zo inspirerend. Wat we hebben overgeslagen daar, en wat misschien wel de moeite waard was geweest, waren de vestingen, opgeworpen om het ijzererts rijke gebied uit handen van de Russen en de Finnen te houden. Met de opname in de EU zijn deze vestingen overbodig geworden.

Folkskola Boden

 We hebben er nog een ijsje gegeten, de eerste en de laatste in de hele vakantie:-) Het smaakte ons heerlijk!